مبانی نظام اقتصادی اسلام

 

قسمت اول را اینجا ببینید

از مباحث گذشته روشن شد که اقتصاد اسلامی، به معنای نظام مورد اتّفاق بسیاری از صاحب‏نظران است و در کلمات شهید مطهری نیز گر چه با واژة علم به‌کار گرفته شده، همان طور که خود تصریح کرد، مقصود مکتب اقتصادی است که اگر اطلاق علم هم بر آن شده، منظور دانش تجربی نیست.

نظام اقتصادی، مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری است که شرکت کنندگان در نظام (مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و دولت) را به یک‌دیگر و اموال و منابع طبیعی پیوند می دهد و براساس مبانی مشخّص، در راستای اهداف معیّنی به صورت هماهنگ سامان یافته است (موسویان، 1379: ص 12).

برای تبیین نظام اقتصادی اسلام، لازم است مبانی نظام و اهداف آن را مطالعه کنیم. شهید مطهری در آثار خود با استفاده از آیات قرآن و گفتار پیشوایان دین، اصول متعدّدی را مطرح کرده‏ است که در شکل‏گیری نظام اقتصادی اسلام مؤثّرند.

1. اصالت داشتن فرد و جامعه

یکی از مباحث اختلافی که نقش تعیین کننده‏ای در تعیین نظام‏های اقتصادی دارد، مسألة اصالت داشتن فرد یا اجتماع است. اهمیّت این مسأله از آن‌جا است که جهتگیری اهداف نظام را تعیین می‌کند که به سمت منافع فرد باشد یا اجتماع، و همان‌طور که توضیح خواهیم داد، بسیاری از اصول دیگر نظام، همانند اهداف آن از تبیین این مسأله شکل می‏گیرد؛ برای مثال، در نظام‏های سرمایه‏داری به علّت فردگرایی، رفتارهای اقتصادی به گونه‏ای سازماندهی می‏شوند که منافع افراد تأمین شود و بر همین اساس، مصرف کننده حاکم است و تعیین می کند چه چیز ، چه مقدار و برای چه کسی تولید شود. تولید کننده نیز در این نظام به دنبال حدّاکثر کردن سود خود است؛ یعنی کالاهایی را تولید می‌کند که سودآوری بیش‌تری برای او داشته باشد. این جملة معروف اسمیت است که هر گاه هر کسی، منافع خودش را حدّاکثر کند، منافع جامعه هم تأمین خواهد شد و بر همین اساس، مالکیت خصوصی، آزادی اقتصادی و دخالت حدّاقل دولت را تجویز می‏کنند. این در حالی است که نظام سوسیالیست بر اساس اصالت دادن به جمع، و اعتباری دانستن فرد، اقتصاد دولتی را پیشنهاد کرده، هیچ‌گونه حقّی برای افراد به صورت فردیت قائل نیست. نفی مالکیت خصوصی، نفی آزادی اقتصادی و دخالت گستردة دولت در اقتصاد از نتایج این‌تفکّراست.

مؤلفه‏‌های اقتصاد مقاومتی در قرآن و کلام امام علی(ع)

گروه اندیشه: استاد حوزه به تشریح ابعاد قرآنی اقتصاد مقاومتی پرداخت و گفت: بهترین منبع برای بررسی مولفه‌های اقتصاد مقاومتی قرآن کریم و سخنان امام علی(ع) است.

حجت‎الاسلام والمسلمین حجت‎الله سروری، نویسنده و محقق حوزه علمیه در گفت وگو با خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) از قم، گفت: بحث اقتصاد مقاومتی که از سوی رهبر انقلاب، در سال‌های اخیر مطرح شده است دارای یک عقبه بسیار قوی و عمیق دینی است.

وی افزود: در واقع این مکتب فکری که توسط رهبر انقلاب مطرح شده است، یک مکتب فکری دینی است که به دنبال شکل گیری اقتصادی فعال، خود اتکا، تلاش‌گر و بدون نظر و چشمداشت به اقتصاد کشورهای است.

استاد حوزه بیان کرد: در زمینه شکل‌گیری اقتصاد مقاومتی باید به سه مسئله چرایی، چیستی و چگونگی شکل‌گیری این اقتصاد توتجه داشته باشیم و بدون توجه به این عامل قطعا در ترسیم مولفه‎های آن مشکل خواهیم داشت.

وی گفت: در حقیقت اینکه فعالان عرصه اقتصادی چه کسانی هستند؛ چه پارامترهایی باید در نظام پولی و مالی کشور تعیین شود، اقتصادی خاص محور باشد یا دربرگیرنده هشتاد میلیون نفر، اینکه رسانه و شبکه‎های مجازی چه نقشی در این میان دارند و سبک زندگی ما چگونه می‎تواند به تحقق آن کمک کند یا خیر، از جمله سؤالات مهمی است که باید در این زمینه به حل آن پرداخت.

سروری بیان کرد: بیان ظرفیت‎های حوزه و دانشگاه در تمرکز علمی روی این عناصر، شکل‌گیری نظام کارکردی برای استان‎ها در زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی، اولویت بخشی‎ها در توسعه کشور از حیث تمرکز روی صنعت، کشاورزی و...، چگونگی شکل گیری اتاق فکر اقتصاد مقاومتی و... از جمله عناصر دیگری هستند که در شکل‌گیری این اقتصاد نقش حیاتی دارند.

اقتصاد مقاومتی از نگاه قرآن

وی گفت: اگر مشاهده می‎کنیم که رهبری اصرار خاصی به شکل‌گیری اقتصاد مقاومتی دارند از این حیث است که این اقتصاد دارای ریشه‎ای اعقتادی و دینی است؛ در قرآن مجید آیات فراوانی به ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی اشاره می‎کند.

این استاد حوزه بیان کرد: یکی از نکات کلیدی که در بحث اقتصاد مقاومتی نقش‌آفرین است، بحث غایت این اقتصاد است؛ از نطر اسلام، اقتصاد و کسب سود اقتصادی هدف نیست بلکه وسیله‎ای برای تعالی جامعه انسانی و اسلامی است.

وی گفت: روش اقتصاد اسلامی، روش تحقیق عملی است که از راه طرح تئوری و انطباق با حقایق عالم سازگار است؛ در این اقتصاد به جای افزایش شکاف‎های طبقاتی و طبقه محوری و برتری جویی‎های ملی، مبانی انسانی و اسلامی ارزشمند و کارگشا است.

این استاد حوزه بیان کرد: آیه ۱۳۹ آل عمران از جمله آیاتی است که می‎توان مولفه‎های اقتصاد مقاومتی را از آن استخراج کرد؛ خداوند در این آیه می‎فرماید که مومنان نباید سست و غمگین شوند زیرا آنها اگر ایمان داشته باشند، قطعا پیروز خواهند شد.

وی گفت: این آیه پیامی امیدبخش در کاربست سازی اقتصاد مقاومتی است زیرا اتکای به خدا و عدم اتکا به آمریکا و دشمنان ملت، می‎تواند ما را درهر صورت به پیروزی برساند و این حس کم‌بینی در مقابل بیگانگان اجازه شکل گیری اقتصاد مقاومتی را نمی‎دهد.

پنجمین دوره جشنواره ملی جهادمجازی

 

 

هوالعالم

آیین نامة اجرایی پنجمین دوره  جشنوارة ملی  جهاد مجازی

... امروز اینترنت و ماهواره و وسایل ارتباطیِ بسیار متنوع وجود دارد و حرف، آسان به همه جای دنیا می‌رسد. میدان افکار مردم ، عرصة کارزار تفکرات گوناگون است. امروز ما در یک میدان جنگ و کارزار حقیقیِ فکری قرار داریم. این کارزار فکری به‌هیچ‌وجه به زیان ما نیست؛ به سود ماست. اگر وارد این میدان بشویم و آنچه را که نیاز ماست - از مهمات تفکر اسلامی و انبارهای معارف الهی و اسلامی - بیرون بکشیم و صرف کنیم، قطعاً بُرد با ماست ....    

                                                قسمتی از بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی)در دیدار با روحانیون استان کرمان  (11/2/84)

با توجه به لزوم حضور جدی جوانان انقلابی در فضای مجازی و تشکیل جبهه جهادی در فضای سایبری برای مقابله با تهاجم سازمان یافتة دشمنان انقلاب پنجمین دوره از جشنواره ملی جهاد سایبری به همت کانون فرهنگی هنری مهدی موعود (عج) حسین آباد و با همکاریِ دبیرخانة کانون های فرهنگی هنری مساجد استان اصفهان و دبیرخانه ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار می گردد.

اقتصاد مقاومتی در کلام مقام معظم رهبری

نگاه دوّم به اقتصاد کشور نگاه به پیشرفت اقتصاد با استفاده از کمک بیرون از مرزها است؛ میگوید سیاست خارجی‌مان را تغییر بدهیم تا اقتصاد ما درست بشود، با فلان مستکبر کنار بیاییم تا اقتصاد رونق پیدا کند، تحمیل قدرتهای مستکبر را در بخشهای گوناگون و مسائل گوناگون بپذیریم تا اقتصادمان رونق پیدا کند؛ این هم نگاه دوّم است. امروز شرایط کشور به ما نشان داده است که این نگاه دوّم یک نگاه کاملاً غلط و عقیم و بی‌فایده است. همین تحریمهایی که امروز علیه ملّت ایران اعمال میشود، دلیل محکم و متقنی است بر غلط بودن این نگاه؛ یعنی شما وقتی که به امید قدرتهای خارجی نشستید تا آنها بیایند اقتصاد شما را رونق بدهند و با زیر بار آنها رفتن، اقتصاد را رونق بدهید، آنها به حدّ کم قانع نیستند. وقتی که شما نگاه میکنید به بیرون، مواجه میشوید با یک مسئله‌ای مثل کاهش قیمت نفت؛ ناگهان قدرتهای مستکبر با همراهی ایادی منطقه‌ای خودشان متأسّفانه به این نتیجه میرسند که قیمت نفت را به نصف و گاهی کمتر از نصف برسانند؛ شما مواجه میشوید با یک چنین مشکلی؛ وقتی نگاه به بیرون باشد، این است. وقتی شما نگاه به درون کردید، دیگر این‌جور نیست. امروز خارجی‌ها و رؤسای قدرتهای مستکبر میخواهند همین نگاه دوّم را در مردم ما تقویّت کنند.
من پیام رئیس جمهور آمریکا را که به مناسبت عید نوروز خطاب به مردم ایران ‌کرده است دیدم؛ او در این پیام میگوید که شما بیایید حرفهای ما را قبول بکنید؛ در واقع محتوا و محصول حرف او این است میگوید در مذاکرات هسته‌ای آن چیزی را که ما به شما دیکته میکنیم این را شما قبول بکنید تا در کشور شما ‌کار به وجود بیاید، ‌تا سرمایه به وجود بیاید، تا فعّالیّت اقتصادی در کشور شما راه بیفتد؛

* سرمایه‌گذاری برای تولید

سرمایه‌گذار و کسانی که امکان دارند، بایستی سرمایه‌گذاری کنند. بنده می‌شناختم افرادی را که میتوانستند پولشان را ببرند در بخشهای پردرآمدی که غیر تولیدی است صرف کنند، نکردند؛ گفتند نمیکنیم؛ میخواهیم به کشور خدمت کنیم؛ آمدند در تولید سرمایه‌گذاری کردند، با سود کمتر، درآمد کمتر؛ برای خاطر اینکه فهمیدند کشور احتیاج دارد؛ خب، این عبادت است. سرمایه‌گذاری که فکر نیاز کشور را میکند و پول را نمیبرد در راه دلّالی و کارهای پردرآمد و مضرّ برای کشور صرف کند و می‌آید صرف میکند در سرمایه‌گذاری، این کارش حسنه است، بنابراین سرمایه‌گذار نقش دارد.

محکم کاری در مسائل گوناگون کاری
کارگر درستکار نقش دارد. کارگری که سختی‌های کار را تحمّل میکند - کار سخت است دیگر؛ کار جسمانی یکی از امور سخت در زندگی است - کارگری که عمر خود را، وقت خود را، نیروی خود را صرف میکند تا کار را تمیز از آب دربیاورد، دارد عبادت میکند؛ این حسنه است. من مکرّر در این دیدارهای با شما عزیزان، این روایت را از قول پیغمبر اکرم نقل کرده‌ام که: رَحِمَ اللهُ اِمرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَتقَنَه؛ رحمت خدا بر آن آدمی که کاری را که انجام میدهد، محکم‌کاری میکند؛ چه در کار صنعتی، چه در کار کشاورزی، چه در مسائل گوناگون کارگری؛ وقتی کار متقن و محکم‌کاری شد، محصولْ تمیز از آب درمی‌آید، محکم از آب درمی‌آید. این هم نقش کارگر. این هم میشود عبادت.

سازمان ادارى و مالى در زمان رسول خدا (ص)‏

سازمان ادارى و مالى در زمان رسول خدا (ص)‏ پرویز سعیدى‏ مقدمه اندیشه حکومت اسلامى، طبق آیات قرآن کریم و رهنمودهاى پیامبر صلى الله علیه و آله به صحابه، دلالت‏بر احساس فطرى بشر در تشکیل دولت دارد . (2) علامه طباطبایى‏قدس سره با استناد به آیه: «فاقم وجهک للدین حنیفا فطرة الله التى فطرالناس علیها لا تبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم و لکن اکثر الناس لا یعلمون‏» (3) لزوم دولت اسلامى را اثبات مى‏کند و در توضیح آن، یادآور مى‏شود: فطرى بودن نیاز به تشکیلات حکومتى، به حدى بود که وقتى پیامبر صلى الله علیه و آله پس از هجرت به مدینه، دست‏به ایجاد دولت اسلامى زد، مردم با وجود پرسش‏هایى که در زمینه حیض و اهله و انفاق و دیگر مسائل عادى مطرح مى‏کردند و از پیامبر صلى الله علیه و آله توضیح مى‏خواستند، در مورد تشکیل دولت هیچگونه پرسشى مطرح نکرده و توضیحى نخواستند . حتى جریان‏هاى پس از رحلت آن حضرت نیز با تمامى فراز و نشیب، از همین احساس فطرى سرچشمه مى‏گرفت . همه به انگیزه فطرت احساس مى‏کردند که چرخ جامعه اسلامى بدون گرداننده، گردش نخواهد کرد و دین اسلام این واقعیت را، که درجامعه اسلامى باید حکومتى وجود داشته باشد، امضاى قطعى نموده است . (4) طبیعى است که اسلام براى فعلیت‏بخشیدن به اهداف عالى خویش در زمینه‏هاى گوناگون سیاسى، اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و حتى عبادى، نیازمند وجود دولت است . حضرت امام خمینى‏قدس سره در کتاب ولایت فقیه خویش، وجود احکام مالى، دفاع ملى، احقاق حقوق و احکام جزایى در متن دین و شریعت را دلیل بر لزوم تشکیل حکومت دانسته، مى‏نویسند: سنت و رویه پیغمبر صلى الله علیه و آله دلیل بر لزوم تشکیل حکومت است; زیرا اولا: خود تشکیل حکومت داد ... و ثانیا: براى پس از خود به فرمان خدا تعیین حاکم کرده است . (5) چنانچه تشکیل حکومت اسلامى، براى سرپرستى و اداره شؤون مسلمانان به حکم ضرورت لازم آید، قهرا نظام و تشکیلاتى باید باشد که بر تعیین حاکم، شرایط، صلاحیت‏ها، اختیارات و اوصاف او نظارت داشته باشد و در چگونگى صدور صلاحیت‏ها و رابطه حاکم بر مردم ضوابطى باشد وگرنه هرج و مرج جاى نظم و انضباط را مى‏گیرد و این بر خلاف اصول اسلام و منطق است . این نوشتار بر آن است تا حکومت اسلامى رسول الله صلى الله علیه و آله را، که پس از هجرت در مدینه ایجاد کردند، مورد شناسایى قرار دهد و در نگرشى دقیق، سازمان ادارى آن را تشریح کند . سازمان ادارى در دوران جاهلیت اعراب حجاز، بدوى بودند .

مسئله‌ی تولید

مقام معظم رهبری:

مشکلاتی که وجود دارد اوّلاً با گفتن و حرف زدن حل نمیشود؛ اقدام و ابتکار و عمل لازم است. ثانیاً [حلّ‌] مشکلات مجموعه‌ی اقتصادی کشور را در درون کشور باید پیدا کرد؛ ستون فقرات هم عبارت است از تولید؛ ستون فقرات اقتصاد مقاومتی که ما عرض کردیم، عبارت است از تقویت تولید داخلی؛ اگر این کار تحقّق پیدا کرد و همّتها متوجّه به این مسئله شد، مسائل کار بتدریج حل میشود، کار ارزش پیدا میکند، کارگر ارزش پیدا میکند، اشتغال عمومی میشود، بیکاری که یک معضلی است در جامعه بتدریج کم میشود و از بین میرود. اساس کار، مسئله‌ی تولید است.

رویارویی نفت و مالیات در اقتصاد دولتی ایران

 

تمرکز زدایی در تصمیم گیری های اقتصادی بر مبنای رشد اقتصادی و بهبود عدالت اجتماعی به ویژه در بعد توسعه منطقه ای یکی از مهمترین اهدافی است که دولت جدید به دنبال آن است. از دیگر اهدافی که همواره مورد تأکید دولتمردان و مسؤولان اقتصادی کشور بوده، کاهش تکیه بردرآمدهای نفتی و افزایش اهمیت درآمدهای مالیاتی است.بدون شک تأکید دولت بر درآمدهای نفتی در دوران اخیر یکی از چالش برانگیزترین عواملی است که سیاست های اقتصادی کشور را زیر سؤال می برد. این درحالی است که «داود دانش جعفری» مرد شماره یک اقتصاد ایران در سخنانش اظهار می دارد که اگر نفت وجود نداشت، اقتصاد ما تا این اندازه دولتی نمی شد و مالیات نیز نقش مهمتری در سیاست های اقتصادی ایفا می کرد.به هر صورت همان گونه که مشهود است در حال حاضر بسیاری از درآمدهای دولت از بودجه نفت تأمین می شود. آمار نشان می دهد که در وضعیت کنونی با وجود تراز مثبت ایران در صادرات و تولید ناخالص داخلی و رشد ملایم اقتصادی، اگر نفت نباشد، اقتصاد کشور به طور حتم فلج خواهد شد.

*مصرف کالای تولید داخل

مصرف‌کننده‌ی باانصاف، مصرف‌کننده‌ی باوجدان هم میتواند همین‌جور به تولید کشور کمک کند؛ دنبال اسم و رسم نروند، دنبال بِرَند نروند - این حرفی که حالا مرتّب تکرار میکنند: بِرَند، بِرَند - دنبال مارک نروند؛ دنبال مصلحت بروند. مصلحت کشور، مصرف تولید داخلی است، کمک به کارگر ایرانی است. بعضی‌ها هستند حتّی حاضرند به نفع کارگر هم شعار بدهند، رگ گردن را هم درشت کنند و شعار بدهند، امّا در عمل به کارگر ایرانی لگد بزنند. لگد زدن به کارگر ایرانی این است که انسان جنس مصنوع این کارگر را مورد استفاده قرار ندهد و برود مشابه این را از خارج بگیرد؛ گاهی هم به قیمتهای گران‌تر! ما در برخی از صنایع در کشورمان جزو پیشروان دنیاییم، [امّا] در همان چیزها، میروند از بیرون چیزهایی را برمیدارند و به داخل می‌آورند. و این وظیفه‌ی همه است؛ از جمله وظیفه‌ی دولت. وزیر محترم کار اینجا حضور دارند؛ من خواهش میکنم در دولت مطرح کنید، اصرار کنید، پافشاری کنید که اشیائی که جزو مصارف دولتی است، مطلقاً از خارج نیاید. این یک قلم عمده است، یک قلم بزرگ است؛ چون دولت با دامنه‌ی وسیعی که دارد، مصرف‌کننده‌ی درجه یک است. نگویند که ما فلان چیز را میخواهیم، الان لازم داریم، تولید داخلی‌اش نیست، ناچاریم از بیرون بیاوریم. خب، شما مگر برنامه‌ریزی ندارید؟ شما که امروز احتیاج دارید، چرا امروز میگویید؟ میخواستید دو سال پیش بگویید تا تولیدکننده‌ی داخلی فرصت داشته باشد برنامه‌ریزی کند، بسازد، امتحان کند، تجربه کند تا امروز دست شما برسد. اینها مسائل مهمّی است؛ اینها مسائل کوچکی نیست. دولت تصمیم بگیرد در هیچ‌یک از چیزهایی که مصرف میکند، از قلم و کاغذ روی میز گرفته تا ساختمان‌سازی تا بقیّه‌ی چیزها، هرآنچه در داخل قابل تولید است، خودش را از خارج ممنوع کند، بر خودش حرام کند. آسان‌گرایی و سهل‌گرایی - سهل‌گرایی آن روی خوبِ قضیّه است - و خدای نکرده سوءاستفاده؛ جلوی اینها را بایستی مسئولین دولتی بگیرند. و ما این را هم تجربه کردیم، امتحان کردیم و یک جاهایی دیدیم. یک وقتی یک کاری انجام میگرفت - مال سالها پیش است - یک چیزی داشتند میساختند، بنده مسئولین آنجا را خواستم و به آنها گفتم که در این کاری که دارید میکنید، سعی کنید هیچ قلم خارجی به‌کار نبرید؛ آنها هم قول دادند، مردانه هم عمل کردند. در آخر که ما گزارش گرفتیم و تحقیق کردیم، معلوم شد حدود ۹۸ درصد از مصالح اینجا را توانسته‌اند از داخل تهیّه کنند؛ یکی دو درصد چیزهایی بوده که در داخل وجود نداشته است و از خارج آورده‌اند. خب، میشود این کارها را کرد. پس مصرف‌کننده هم یکی از ارکان تقویت و ترویج تولید داخلی است.

مالیات و ماهیت آن در اقتصاد ایران

بخش اقتصاد- مالیات کلمه ای است گنگ و دارای مفاهیم مختلف وانواع و ابعاد گوناگون ازاین‌رو نیاز به بررسی و باز کاوی دارد.

 1. مفهوم کلی مالیات

دراصطلاح اقتصاددانان جدید مالیات اینگونه تعریف شده است :

مالیات مقدار پول و یا مالی است که شهروندان یک کشور طبق قانون به دولت خود می پردازند تا در جهت اداره امور کشور تامین کالاها و خدمات عمومی و ضروری تضمین امنیت و دفاع همگانی و عمران و آبادانی توسط دولت مورد بهره برداری قرار بگیرد

مالیات ریشه تاریخی طولانی و عمیقی دارد و عمر آن با پیدایش نخستین حکومتها و سازمانهای مدیریت اجتماعی همراه می باشد. در تاریخ هیچ رژیمی وجود نداشته که از شهروندان خود و یااقوام و ملتهایی که احیانا مغلوب او واقع می شدند بفهوم کلی کلمه مالیات نگیرد

تنها نوع و مقدار مالیات و نحوه وصول آن متفاوت بوده است و اصل آن هیچگاه متروک نبوده است

در عصر حاضر یکی از پایه های استوار کشورداری ترقی و پیشرفت وارائه خدمات به مردم و در نتیجه دریافت مالیات می باشد دریافت مالیات از جامعه در کشورهای جهان امری طبیعی و براساس  سیاست مالی می باشد و در برخی از کشورهای صنعتی جهان 90 تا 98 درصد بودجه عمومی از طریق مالیاتها تامین می شود و مردم نیز هیچگونه واکنش منفی در برابر آن بروز نمی دهند.

2.انواع مالیات

مالیات را بر پایه ملاکها واعتبارات گوناگون می توان تقسیم بندی کرد وانواع آن را مشخص نمود.

در اینجا دو تقسیم بندی اصلی مطرح میشود:ا

الف) مالیات مستقیم و غیرمستقیم

براساس این تقسیم بندی مالیات از نظر چگونگی تعلق گرفتن به کالاهای مورد مالیات دو نوع می تواند باشد: مستقیم یا غیرمستقیم .

مالیات مستقیم:

آن است که بدون هیچ واسطه ای روی درآمدافراد و یا سازمانها و موسسات اقتصادی بسته شود و توسط مامورین دولتی بطور مستقیم وصول شود. مانند مالیات سرانه ای که دولت براساس افراد ساکن در کشور و طبق آمارافراد هر خانوار مالیات می گیرد ازاین قبیل مالیاتی که دولت بطور مستقیم از حقوق کارمندان خود کسر می کند.

مالیات مستقیم اگر براساس میزان دارائی و یا درآمداشخاص و موسسات استوار باشد و شامل درآمدهای سطح پائین نگردد در تامین عدالت اجتماعی نقش بسزایی خواهد داشت .

 مالیات غیرمستقیم:

آن است که با واسطه و بطور غیرمستقیمم ازاصل در آمد شهروندان گرفته می شود واغلب پرداخت کننده می تواند آنها را به اشخاص دیگری منتقل کند و خود وسیله پرداخت مالیات باشد.

مالیات غیرمستقیم در شکلهای گوناگونی قابل پیاده شدن می باشد و پرداخت آن نیز بااینکه بر دوش همگان می باشد ولی محسوس نیست بطور معمول عموم مردم وجود آن رااحساس نمی کنند. مانند: عوارض گمرگی که بر ورود و صدور کالاها بسته می شود که در نهایت از نوع مالیات غیرمستقیم بشمار می آید. زیرا وارد کننده کالا به میزان عوارضی که ازاین بابت به دولت می پردازد به نرخ فروش کالا در بازارهای داخلی می افزاید چنانکه صادرکنندگان کالاهای داخلی به خارج نیز در هنگام خرید و فروش میزان عوارضی را که باید بابت صدور کالا بپردازند از نظر دور نمی دارند.

مالیات بر فروش از دیگر شکلهای مالیات غیرمستقیم می باشد. و آن به این صورت است که ابتدا دولت روی یک کالای ویژه مالیات می بندد و در نتیجه بطور قهری قیمت آن برای مصرف کنندگان افزایش می یابد و در مجموع باید گفت : سنگینی مالیاتهای غیرمستقیم بر دوش اکثریت قشرهای کم درآمد و فقیر جامعه می باشد: زیرا در پرداخت این مالیات آن کس که دارد و آن کس که ندارد هر دو باید زیر یک بار بروند در این صورت فشار بر کسی است که ندارد.

ب) تقسیمی دیگراز مالیات

ازاین دیدگاه که چند درصد مالیات گرفته شود واز چه نوع درآمدی و با چه محاسبه ای مالیات به سه نوع تقسیم می شود.

1.مالیات تصاعدی .

2.مالیات تنازلی .

3.مالیات تعادلی .

مالیات تصاعدی

 به این صورت است که آنانی که از درآمد بیشتری برخور دارند بصورت تصاعدی مالیاتش افزایش می یابد و درصد بیشتری از درآمدشان را بایستی به عنوان مالیات پرداخت کنند.ازاینرو میزان مالیات هماهنگ با میزان رشد درآمد افزایش می یابد.

در نوع تصاعدی ثروتمندان به مراتب بیشتراز فقرا مالیات می پردازند و قشرهای فقیر جامعه در بلند کردن اهرم سنگین مالیات سهم بسیار کمتری دارند.

 مالیات تنازلی

عکس روش تصاعدی است . یعنی نظام مالیاتی کشور بگونه ای تنظیم شده است که هر چه درآمد پائین تر باشد مالیات بیشتری باید بپردازد و در برابر آنانی که از ثروت بیشتری برخوردارند مالیات کمتری می پردازند.

البته این چنین مالیاتی همیشه با ظاهری مردم پسند و در زیر شعارهای زیبا انجام می گیرد به عنوان نمونه می توان از مالیتهای غیر مستقیم سخن راند که بسیاری آن را طرح می کنند در نتیجه بار سنگین مالیات بطور عمده بر دوش محرومان و کم درآمدهای جامعه خواهد بود. گرچه روش مالیات تنازلی می تواند هم بطور مستقیم و هم بطور غیرمستقیم قابل اعمال باشد.

مالیات تعادلی

حد میانگین روشهای تصاعدی و تنازلی است . یعنی درآمدهای بالا و درآمدهای پائین هر دو بطور مساوی مالیات می پردازند که البته این نوع مالیات نمی تواند روشی عدالت خواهانه باشد زیرا چگونه کسانی که از ثروت بیشتری برخوردارند و هر روز براندوخته های خود می افزایند همانند کسانی که اندک در آمدی داشته باشند بطور مساوی مالیات بپردازند.

3.مالیات و اقتصاد ما

از موضوعات مهم در هر اقتصادی مسئله تولید است در میان موانع متعدد تولید و سرمایه‌گذاری، عاملی که رفع آن از دیگر موانع مهمتر و در عین حال، امکان‌پذیرتر است، تغییر و اصلاح قوانین و مقررات می‌باشد. از اهم قوانین مرتبط با بخش تولید و سرمایه‌ گذاری در کشورمان، می‌‌ توان به قوانین کار و تأمین اجتماعی، قوانین مالیاتی، مقررات صادرات و واردات، تعزیرات حکومتی و سیاست‌های بانکی اشاره کرد.‌در واقع، وجود قوانین و مقررات ناکارا و نامناسب علاوه بر اینکه موجبات دخالت بیشتر دولت را فراهم می‌آورد، سبب کندی و رکود تولید شده و سرمایه‌گذاران را به خروج از فعالیت‌های تولیدی و حرکت به سوی دلالی یا فعالیت‌های کوتاه‌مدت، تشویق و رهنمون می‌سازد. در میان مجموعه‌ مقررات مؤثر بر حوزه تولید، قوانین مالیاتی نقش مهمی در روند تولید و سرمایه‌گذاری و رونق یا رکود آن دارند.‌